Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Archiwum Państwowym w Poznaniu. Szwedzi i przedstawiciele innych narodowości w Poznaniu w pierwszej połowie XVIII w.
Poniższy tekst publikujemy w związku z przygotowywaną sesją popularno-naukową, która odbędzie się 29 października w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu.
Spośród kilkuset ksiąg miejskich zachowanych w zbiorach akt z epoki przedrozbiorowej zaledwie kilka to księgi przyjęć do prawa miejskiego. Większość wpisów zwanych ius civile, czyli aktów przyjęć do prawa miejskiego poszczególnych miast wpisywano na bieżąco, głownie w księgach burmistrzowskich, radzieckich, co wynikało z konieczności złożenia stosownej przysięgi przez burmistrzem i radą. W Koninie, Turku, Słupcy, Gnieźnie tego rodzaju wpisy prowadzono na bieżąco. W Poznaniu, Gostyniu, Kościanie, Brodowie istniały osobne księgi lub w niektórych spośród nich wydzielano odpowiedni fragment na tego rodzaju wpisy (np. Kościan). Dwa rękopisy ze zbioru Akt miasta Poznania, oznaczone sygnaturami I 273 (Sequentur nomianae et cognomina Personarum Iuri Civili adscriptarum) oraz I 274 (to Album Civitatis S.R. M. Posnaniae). Pierwszy z rękopisów obejmuje 754 strony wpisów, poprzedzono tekstem przysięgi przyjmującego obywatelstwo oraz stosownych artykułów prawa magdeburskiego; wpisy nowych mieszczan rozpoczynają się na s. 4 i obejmują lata 1575 – 1793. W Albumie liczącym 112 stron, wpisy rozpoczynają się na s. 3 i obejmują lata 1709 – 1791 (Właściwie 1721 – 1791).
Obydwie księgi są nieocenionym źródłem ukazującym rozmiar migracji do Poznania – migracji z różnych części Europy. Przeanalizowane wpisy z lat 1721 – 1725 r. wspominają o mieszczanach z różnych miast europejskich, którzy osiedlili się w Poznaniu: Plaza w Saksonii, Cyrych (Zurych) w Szwajcarii (Helvetia), Halbersztad (Saksonia), Stokolm (sic! – Sztokholm w Szwecji), Szczecin, Frankfurt (zapewne nad Odrą), Berlin, Kielinghausen (Księstwo Holsztyn), Edynburg Kainckburn (Księstwo Waretemberg), Berner (Saksona), Kirchenhasuesn (Holsztyn), Gőrlitz (Gerlica); Żagań, Oławy, Kożuchów, Byczyna (civitate Cesarea), Bryk, Wrocław – miasta na Śląsku. Na omawianej liście odnajdujemy emigrantów z Darmsztadt, Hanoweru, Hamburga i wielu innych miast niemieckich.
Największa liczba przybyszów do Poznania w tym okresie pochodziła – to oczywiste – z Wielkopolski (województwo poznańskie: Czaplinek, Człopa, Leszno, Międzychód, Międzyrzecza, Obrzycka, Skoków, Swarzędz, Wschowa, Zaborowo (obecnie w granicach miasta Leszna). Sporo nowych obywateli rekrutowało się z miast pruskich (Gołdap, Królewiec), pomorskich (Gdańsk, Elbląg). Jednak uderza niewielka liczba osób wywodzących się z grona „patriotów” poznańskich.
Ilustracja 1: Akt przyjęcia do prawa miejskiego Jana Konrada Szwarca, typografia, pochodzącego z Zurychu w Szwajcarii z 1721 r.; APP, Akta miasta Poznań I 274, s. 6;
Ilustracja 2: Akt przyjęcia do prawa miejskiego Jana Karola Corn, krawca pochodzącego ze Sztokholmu z 1744; APP, Akta miasta Poznań I 274, s. 25-26;
Ilustracja 3: Akt przyjęcia do prawa miejskiego Jana Teofila Sieman pochodzącego ze Sztokholmu z 1746 r.; APP, Akta miasta Poznań I 274, s. 27;
Ilustracja 4: Akt przyjęcia do prawa miejskiego Jana Bischorna (?), pochodzącego ze Sztokholmu z 1748 r.; APP, Akta miasta Poznań I 274, s. 30-31;
Ilustracja 5: Akt przyjęcia do prawa miejskiego Ulricha Lintolm pochodzącego ze Sztokholmu z 1748 r.; APP, Akta miasta Poznań I 274, s. 29;
Ilustracja 6: Akt przyjęcia do prawa miejskiego Claudiusa Akerban pochodzącego ze Sztokholmu z 1750 r.; APP, Akta miasta Poznań I 274, s. 30-31;
