Jak co roku, w październiku, tak i w bieżącym 2020 roku, we Wschowie i Lesznie spotkało się grono zainteresowanych przeszłością tego miasta i Ziemi Wschowskiej. Okazją było stulecie wytyczenia polskiej granicy zachodniej.

Tegoroczne spotkanie, jednak było nieco inne niż poprzednie. Wielu referentów gościło poprzez łącza internetowe i wygłaszało referaty do kamery i „wirtualnej publiczności”.

Temat „granica” to dość szerokie pojęcie, zarówno znaczeniowe, jak i historyczne. Zmienne losy Ziemi Wschowskiej, przyłączonej do Królestwa Polskiego w 1343 r. i stosunkowo długa droga unifikacji prawnej były częstym wątkiem bogatego programu obrad.

Wśród tematyki, która stanowi hasło wywoławcze naszego projektu „Źródła do dziejów miast Wielkopolski przedrozbiorowej” znalazł się referat Jerzego Łojko pt. „Przestrzeń społeczna i granice administracyjne. Migracje ludności Ziemi wschowskiej, Śląska i Brandenburgii w świetle ksiąg przyjęć do prawa miejskiego, rachunków komór celnych, nekrologów klasztornych”, wygenerowany w naszym przedsięwzięciu, ukazującym głównie obecność cudzoziemców w życiu tej prowincji Królestwa w okresie przed 1793 r. Referent wychodząc ze stwierdzenia, że dzieje miast pogranicza toczą się po „po dwóch stronach granicy” krótko omówił zawartość ksiąg przyjęć do prawa miejskiego Poznania, Kościana i Gostynia i ukazał napływ mieszkańców Wschowy, Leszna i Święciechowy do wspomnianych miast. Obserwacja człowieka poruszającego się w przestrzeniach: geograficznej, prawnej, gospodarczej i kulturowej, w jego wystąpieniu, to śledzenie zawartości nie tylko ksiąg zawierających wpisy ius civile. To także badanie zawartości nekrologów klasztornych (Przemęt, Paradyż, Bledzew), ksiąg rachunkowych komór celnych (m.in. Wschowa, Międzyrzecz, itd.) oraz innych materiałów archiwalnych.

Z tym wystąpieniem znakomicie korespondował cenny głos Kerstena Holste (Niemcy), który ponownie zajął się księgami przyjęć do prawa miejskiego Wschowy z XVII i XVIII w. Preferowana przez niego tematyka powróciła do histografii po wieloletnim marginalizowaniu zagadnienia. Autor przypomniał wcześniejsze badania W. Schobera z 1939 r., publikowane na łamach czasopisma „Zeitschrift Vereins für Geschichte Schelesiens”.

Drugie ważne wystąpienie powiązane z przemieszczaniem się człowieka z miasta do miasta, pośrednio odzwierciedliło się w referacie Małgorzaty Gniazdowskiej (Leszno), która omawiała płyty nagrobne leszczyńskiego lapidarium przy kościele Świętego Krzyża. Wśród zachowanych kamiennych płyt zachowała się należąca do Dawida Thomsona, Szkota z Leszna, zmarłego w ostatnim ćwierćwieczu XVII w. To cenna informacja pozwalająca uchwycić kolejny etap migracji rodziny związanej z Wartą, Wyszogrodem, Koninem, Jarocinem, Gostyniem.
PS. Zainteresowanych odsyłamy na stronę www.tvwarta.pl gdzie znajduje się nagranie video wystąpienia ze spotkania we Wschowie.

13 października 2020 r. o godz. 12.00 w siedzibie Archiwum Państwowego w Kaliszu odbędzie się wykład Jerzego Łojki pt. Europejczyk i Wielkopolanin. Jan Zemełka. Mieszczanin Kalisza, przybliżający postać znanego doktora medycyny i filozofii, jednego z największych dobrodziejów Uniwersytetu Krakowskiego, fundatora dwóch katedr – anatomii i farmacji, czyli botaniki lekarskiej oraz ogrodu botanicznego, zmarłego w 1607 r.

Podczas wykładu zostaną zaprezentowane nowe źródła archiwalne, które odnalazł nieżyjący już Janusz Sobczyński, autor biografii Zemełki. Ponadto zostanie wyeksponowana rola wdowy po zmarłym dobrodzieju w realizacji przedsięwzięć małżonka.

Wykład przybliży postać człowieka, który nowoczesne rozwiązania w medycynie stosowane na Uniwersytecie w Padwie już w XVI w., (gdzie obronił doktorat w 1575 r.), przenosi na grunt polski. Wystąpienie będzie dostępne na stronach interenetowych Archiwów Państwowych w Kaliszu i Poznaniu oraz Telewizji Warta.

Wykład jest elementem projektu popularyzacyjnego pt. „Źródła do dziejów miast Wielkopolski przedrozbiorowej – Europa Narodów”, realizowanego przez Archiwum Państwowe w Poznaniu w 2020 r.

Epitafium doktora Jana Zemełki. Kaplica św. Jana Chrzciciela w Koninie

13 października 2020 r. w Archiwum Państwowym w Kaliszu odbył się wykład Jerzego Łojki pt. „Europejczyk i Wielkopolanin Jan Zemełka. Mieszczanin Kalisza”. Wykład ten był elementem grantu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych pt. „Źródła do dziejów miast Wielkopolski przedrozbiorowej - Europa Narodów.”.
Uczestników spotkania przywitała dr Grażyna Schlender, dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu. Przedstawiła prelegenta - Jerzego Łojkę, który jest mediewistą. Współpracował m. in. z prof. Aleksandrem Gieysztorem i prof. Gerardem Labudą. Specjalizuje się w badaniach dziejów Wielkopolski, jest mistrzem kwerendy archiwalnej okresu staropolskiego i autorem licznych publikacji m. in. „Średniowieczne herby polskie”, „Civitas Pyzdry. Dzieje miasta do roku 1793”, „Civitas Konin. Dzieje miasta i okolicy do schyłku XVIII stulecia”.

Dr Przemysław Wojciechowski z Archiwum Państwowego w Poznaniu przedstawił założenia projektu pt. „Europa Narodów. Źródła do dziejów miast Wielkopolski przedrozbiorowej”, realizowanego z licznymi partnerami z terenu województwa wielkopolskiego (Grodzisk Wielkopolski, Gostyń, Kalisz, Konin, Gmina Kawęczyn, Leszno, Poznań, Pyzdry, Turek). Podkreślił edukacyjny i popularyzacyjny walor tego projektu.

Jerzy Łojko w swoim wykładzie skupił się głównie na omówieniu podejścia Jana Zemełki (1539-1607) do nauki. Mentalnie był on nowoczesnym Europejczykiem. Czerpał z wiedzy państw zachodnich pełnymi garściami i przenosił na grunt polski to, co było konieczne i niespotykane. Był doktorem medycyny i filozofii, kształcił się w Padwie. Jako niezwykle bogaty i wpływowy mieszczanin ufundował dwie katedry na Uniwersytecie Jagiellońskim: botaniki lekarskiej (farmacji) i anatomii. Chociaż Jan Zemełka pochodził z Konina, to Kalisz był miastem, które ukształtowało go w sensie materialnym. Niektórzy badacze twierdzą, że Zemełka ukradł kosztowności kaliskie i z nimi uciekł z miasta. Nie było to jednak możliwe. W oparciu o badania Janusza Sobczyńskiego, ujęte w książce wydanej z okazji 400 rocznicy śmierci Zemełki pt. „Jan Zemełka (Zemelius) z Konina”, Jerzy Łojko zaprzeczył tym teoriom.

Jan Zemełka w swoim życiu inwestował w przyszłość. Był hojnym sponsorem, ale interesował się tym, co dzieje się z jego pieniędzmi. W aktach Konsystorza Kaliskiego zachowały się jego zapisy dla kolegiaty i kościoła św. Mikołaja w Kaliszu. Pewne sumy pieniędzy przeznaczył też dla Szpitala św. Ducha. Fundacje Jana Zemełki funkcjonowały przez 250 lat. Spis wszystkich jego zapisów znajduje się na dwóch dokumentach w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Jan Zemełka zmarł bezpotomnie. Pochowano go w podziemiach kaplicy św. Jana Chrzciciela Koninie. Rodzinie zostawił tylko ok. 3% swojego majątku. Resztę inwestował w przyszłe pokolenia. Pomagał ludziom, ale w taki sposób, by ich „nie zepsuć”. Prelekcja spotkała się z pozytywnym odbiorem osób obecnych na sali.

Ponieważ spotkanie odbywało się z powodu pandemii w reżimie sanitarnym, wszyscy chętni mogli obserwować je na żywo za pośrednictwem serwisu Facebook: https://www.facebook.com/apkalisz/videos/337120064238177/